Απόγευμα Πέμπτης, έγκλειστος στην κατοικία λόγω των απαγορεύσεων, παρακολουθώ μια τηλεοπτική σειρά σε αμφιβόλου «νομιμότητας» δίκτυο. Βella ciao ακούγεται ο ήχος του κινητού μου, Over fm ενημερώνει η οθόνη, σκέφτομαι να μην απαντήσω αλλά η περιέργεια, που κάποιοι υποστηρίζουν ότι σκότωσε τη γάτα, δεν μ’ αφήνει.
«Παρακαλώ…» Στη άλλη άκρη της… νοητής γραμμής η μελωδική φωνή του Παύλου Σαχτούρη. Του κυρίου Παύλου θα πρέπε να γράψω, αποδίδοντας δόξα και τιμή στον αρχισυντάκτη του σταθμού, αλλά τα πάμπολλα χρόνια που κουβαλώ στη πλάτη μου σε συνδυασμό με το νεαρό της ηλικίας του συναδέλφου, μου επιτρέπουν να παραβιάσω τους κανόνες που, μια καθώς πρέπει συντηρητική κοινωνία έχει επιβάλλει. Μου δίνει, εξάλλου, το δικαίωμα ο συνομιλητής μου γιατί μου απευθύνει το λόγο χωρίς πληθυντικούς και… κυριλίκια.
«Μιλτιάδη (ακούγεται υπέροχο στ’ αυτιά ενός 67χρονου, γι’ αυτό κι ευχαριστώ τον Παύλο) θα μπορούσες να γράψεις ένα κείμενο για το ποιός από τους τρεις κεντρικούς επιθετικούς της ΑΕΚ, Νεστορίδης, Μαύρος και Ντέμης ήταν ο καλύτερος;»
Εκκωφαντική η σιωπή από πλευράς μου, γι’ αυτό και ο Παύλος επανήλθε «Μιλτιάδη μ’ ακούς;» Μεσολάβησαν κάποια δευτερόλεπτα πριν απαντήσω καταφατικά. Χιλιάδες εικόνες με ιλιγγιώδη ταχύτητα προβάλλονταν στις οθόνες του μυαλού μου. Εικόνες με πρωταγωνιστές τον Θωμά, τον Ντέμη, τον Θωμά, τον Ντέμη και κάπου σε ασπρόμαυρο τον Κώστα Νεστορίδη.
Απάντησα χωρίς δεύτερη σκέψη «Σ’ ακούω Παύλο. Πότε θέλεις το κείμενο;»
«Το συντομότερο δυνατό».
Το συντομότερο δυνατό, λοιπόν, να ανοίξω τα κιτάπια της ιστορίας, να ανατρέξω όχι μόνο στις πηγές του μυαλού μου, αλλά και στις εικόνες που με βάση της διηγήσεις τρίτων έπλασε η φαντασία μου για να δώσω την απάντηση.
Έκλεισα τα μάτια κι άφησα την φαντασία μου να τρέξει στους αγωνιστικούς χώρους, εκεί που ο Κώστας, ο Θωμάς και ο Ντέμης με αδρές ποδοσφαιρικές πινελιές φιλοτεχνούσαν την εικόνα της ΑΕΚ και την τοποθετούσαν σε περίοπτη θέση στο χώρο του ελληνικού ποδοσφαίρου.
Η μαγεία της εικόνας και της… φαντασίας
Δυστυχώς για μένα δεν γνώρισα τη μαγεία του Κώστα Νεστορίδη. Γεννήθηκα τη χρονιά που ο εμβληματικός επιθετικός της Ένωσης έκανε τα πρώτα του βήματα με το δικέφαλο αετό στο στήθος. Τον γνώρισα μέσα από τις περιγραφές αγώνων από το κρατικό ραδιόφωνο. Ο Γιαννακάκος ο Φώσκολος, ο Γεωργίου και οι λοιποί σπίκερ της εποχής, με ισχυρή δόση υπερβολής, εξομοίωναν τους ποδοσφαιριστές της εποχής με τα μεγάλα αστέρια του παγκόσμιου ποδοσφαίρου κι έτσι στη μνήμη μου ο Νεστορίδης, ο Σταματιάδης, ο Μπέμπης, ο Μουράτης, ο Λουκανίδης φάνταζαν όπως ο Πελέ, ο Τοστάο, ο Εουσέμπιο, ο Πούσκας.
Άκουγα ραδιόφωνο τ’ απομεσήμερα της Κυριακής έχοντας παρεισφρήσει, μακριά από τα βλέμματα των μεγάλων, σε μια γωνιά στο καφενείο του κυρ Παναγιώτη, που κάτι σπάνιο για την εποχή και την περιοχή, διέθετε ραδιόφωνο. Κι όταν ο Νεστορίδης έστελνε την μπάλα στα δίχτυα έβγαινα και πανηγύριζα στους χωματόδρομους της γειτονιάς μου, αναπλάθοντας και μεγεθύνοντας την εικόνα που με αρκετή δόση υπερβολής είχε περιγράψει ο σπήκερ.
Παρ’ όλα αυτά, η εικόνα του Νεστορίδη παραμένει θολή. Τα «επίκαιρα» που προβάλλονταν στις κινηματογραφικές αίθουσες πριν από κάθε ταινία και οι πληροφορίες που υπάρχουν στο διαδίκτυο είναι οι μοναδικές πηγές που μπορεί κάποιος να αντλήσει εικόνες από τα πεπραγμένα του Νεστορίδη.
Στη πόλη μου, δυστυχώς, η τηλεόραση πρωτοεμφανίστηκε το 1970 όταν ένας ευκατάστατος συμπατριώτης μας έστησε ένα περίεργο κουτί στην πλατεία για να παρακολουθήσουμε τον τελικό του παγκοσμίου κυπέλλου. Δυστυχώς ελάχιστα πράγματα είδαμε γιατί η εικόνα ήταν ασπρόμαυρη, η τηλεόραση μικρή και πνιγμένη στο «χιόνι».
Όλοι ξεχωριστοί
Για τον Κώστα Νεστορίδη έχω διαμορφώσει άποψη συζητώντας με συμπαίκτες του, αλλά και κόσμο που τον παρακολούθησε.
Τον Θωμά και τον Ντέμη τους έζησα , τους γνώρισα και είχα την τιμή να περιγράψω μερικές από τις σημαντικότερες στιγμές τους. Ομολογώ με αρκετή δόση υπερβολής. Γιατί περιέγραφα τις κινήσεις με κομμένη την ανάσα από την αγωνία και … ώ της μαγείας το μεγαλείο, με το που κατέληγε η μπάλα στα δίχτυα τα πνευμόνια ήταν τόσο γεμάτα από οξυγόνο που η κραυγή «γκοοοοολ» μπορούσε να φτάσει ως τα ουράνια.
Και λέω μπορούσε, γιατί σπανίως και μόνο αν ελληνική ομάδα αντιμετώπιζε ξένη είχαμε το δικαίωμα να ανεβάσουμε τους τόνους πανηγυρίζοντας ένα γκολ. Σε αντίθεση με τους Λατινοαμερικάνους, στα μέρη μας, το να αποθεώσεις μια ενέργεια με την ιαχή «γκοοοοοοοοοολ» ήταν απαγορευμένος… καρπός που σε οδηγούσε μακριά από τον «κήπο της Εδέμ» του ελληνικού ραδιοφώνου.
Είχες να αντιμετωπίσεις την χλεύη και τις απειλές των οπαδών της αντιπάλου ομάδας, αλλά και τα επικριτικά σχόλια εκλεκτών συναδέλφων που ελαφρά τη καρδία μοίραζαν οπαδικές ταυτότητες στοχοποιώντας τους συναδέλφους τους.
«Το να πανηγυρίζεις στεντόρεια τη φωνή ένα γκολ προσβάλλει τους οπαδούς των αντιπάλων» μας είπαν και εκεί έκλεινε το θέμα.
Νεστορίδης, Θωμάς ή Ντέμης; Πελέ ή Μαραντόνα; Κρόιφ ή Μπέστ; Πούσκας ή Ντι Στέφανο; Μέσι ή Ρονάλντο; Κι αν είναι δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα συγκρίνοντας ποδοσφαιριστές της ίδιας εποχής φανταστείτε πόσο πιο δύσκολη είναι η απάντηση όταν πρέπει να συγκρίνεις ποδοσφαιριστές που έζησαν και έδρασαν σε διαφορετικές εποχές.
Ο «ζογκλέρ»
Ο Κώστας Νεστορίδης μεγαλούργησε τη δεκαετία ’55-’65, ο Θωμάς Μαύρος τη δεκαετία ’75-’85 και ο Ντέμης τη δεκαετία ’95-’05. Διαφορετικές εποχές, διαφορετικές συνθήκες, διαφορετικό ποδόσφαιρο. Φανταστείτε ότι το πολύ απλό. Την εποχή του Νεστορίδη η μπάλα είχε κορδόνι και έτρεχε με μέγιστη ταχύτητα τα 90 χιλιόμετρα. Την εποχή του Θωμά και πολύ περισσότερο του Ντέμη η μπάλα πήγαινε με μέση ταχύτητα τα 160 και βάλε χιλιόμετρα. Τα συστήματα και οι τακτικές, η προπόνηση και η διατροφή των ποδοσφαιριστών, η ιατρική παρακολούθηση αλλάξαν χρονιά με τη χρονιά. Στις μέρες μας όλα κινούνται με ρυθμούς… ηλεκτρονικούς. Δεν σημαίνει ότι μ’ όλα αυτά θέλω να αποφύγω τη σύγκριση. Το αντίθετο μάλιστα. Θέλω να εμπλακώ σ’ αυτή τη διαδικασία κι ας εκτεθώ στα μάτια του κόσμου.
Για τον Κώστα Νεστορίδη, συμπαίκτες, αντίπαλοι αλλά και κόσμος που τον παρακολούθησε συμφωνούν ότι ήταν «ζογκλέρ». Δεν διακρινόταν για την ταχύτητα ή την υπεροχή και δύναμη στις εναέριες μονομαχίες, ωστόσο με την μπάλα στα πόδια μπορούσε να διαλύσει οποιαδήποτε άμυνα. Ήταν Ευέλικτος, έπαιζε πολύ με τη μέση θυμίζοντας κορυφαίους χορευτές τον «μπολσόι», «Μόνο ένας Νουρέγιεφ ή ένας Μπαρίσνικωφ θα μπορούσε να μεταφέρει με τρόπο πειστικό τις κινήσεις του Νεστορίδη στη σκηνή» σχολίασε ένας πρώην συμπαίκτης του. Υπερβολές; Δύσκολο να απαντήσω αφού δεν τον παρακολούθησα να «χορεύει» στους αγωνιστικούς χώρους.
«Ζογκλέρ» αλλά και «ατομιστής» ο «Νέστορας». Εγωιστής με την καλή του όρου έννοια. Δεν έδινε την μπάλα από το αριστερό στο δεξί, αλλά δικαιολογημένα γιατί ήξερε ότι κανείς δεν θα μπορούσε να ολοκληρώσει την προσπάθεια καλύτερα απ’ αυτόν. Μην ξεχνάμε ότι μεγαλούργησε την εποχή που το άθλημα ήταν περισσότερο ατομικό παρά ομαδικό. Η ΑΕΚ την εποχή του Νεστορίδη αγωνιζόταν με ένα και μόνο σύστημα. Το περίφημο «WM» με διάταξη 3-2-5 και με ταυτόχρονη ελευθερία κίνησης των παιχτών. Με συμπαίκτες τον Σταματιάδη, τον Παπαγεωργίου, αλλά και αργότερα τον Παπαϊωάννου, ο Νεστορίδης με τις γεμάτες έμπνευση και πάθος κινήσεις του έγραψε τη δική του ιστορία, αναδείχθηκε κορυφαίος των κορυφαίων κι άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στους αγωνιστικούς χώρους.
Ο Θ(ε)ωμάς
Οι μήνες και τα χρόνια κυλούσαν, μέχρι την ημέρα που ο χρόνος σταμάτησε στη Φιλαδέλφεια. Ήταν το απομεσήμερο εκείνο που ένας «θεός» πατούσε το χορτάρι του αγωνιστικού χώρου. «Ποιός, ποιός, ποιός ο Μαύρος ο Θεός» παραληρούσε ο κόσμος κάθε φορά που έβλεπε την μπάλα να σπαρταρά στα αντίπαλα δίχτυα μετά από ονειρεμένες ενέργειες του Θωμά.
Κι ο Θ(ε)ωμάς, όπως τον προσφωνούσε στα γραπτά του ο μέντορας μου και πρύτανης της αθλητικής δημοσιογραφίας Φαίδωνας Κωνσταντουδάκης ανταποκρίθηκε με τον καλύτερο τρόπο, στο ρόλο που η ποδοσφαιρική μοίρα του ανέθεσε.
Ένας Θεός εμφανιζόταν κάθε Κυριακή στα γήπεδα και με την στρογγυλή θεά στα πόδια του έκανε «θαύματα».
Χαρισματικός σκόρερ, με εκπληκτική κίνηση και άψογα τελειώματα. Όπως αναφέρει ο αστικός μύθος ήταν από τους πρώτους ποδοσφαιριστές που έβαλε στη καθημερινή του προπόνηση τα βάρη, γεγονός που εξέπληξε τον προπονητή Σενέκοβιτς όταν κάποια στιγμή τον είδε να κάνει βάρη σε μια προσπάθεια βελτίωσης της αγωνιστικής του εικόνας.
Το χατ-τρικ του Θωμά Μαύρου το 1983 κόντρα στον Ολυμπιακό:
Ο Ντεμίνιο
Την δεκαετία του ’90 η ΑΕΚ με τις αλλεπάλληλες κατακτήσεις τίτλων αναδεικνύεται η κορυφαία ομάδα το πρώτου μισού της δεκαετίας, χωρίς όμως και την ανάλογη συνέχεια. Ο κόσμος της Ένωσης, παρακολουθώντας τη φθίνουσα πορεία, ψάχνει το αστέρι που θα κρατήσει την ομάδα ζωντανή στη λεωφόρο της επιτυχίας.
Η εμφάνιση του Νικολαΐδη δεν ήταν αρκετή για να αναστρέψει την ήδη διαμορφωμένη κατάσταση, ωστόσο ο Ντέμης κέρδισε τον κόσμο της Ένωσης, έγινε είδωλο και λατρεύτηκε όσο λίγοι από τους φανατικούς οπαδούς.
Το πάθος σε συνδυασμό με το ταλέντο και την ποδοσφαιρική οξυδέρκεια οδήγησαν τον νεαρό ποδοσφαιριστή εκεί που δύσκολα θα μπορούσε να ονειρευτεί όταν έκανε τα πρώτα του ποδοσφαιρικά βήματα στα γήπεδα της ιδιαίτερης πατρίδας του. Με το ένστικτό, αλλά και την κίνηση ενός χαρισματικού σκόρερ, με την ευελιξία, το πέταγμα και την έκρηξη ενός αιλουροειδούςμ δύσκολα θα έμενε εντός των συνόρων. Η ισπανική Πριμέρα Ντιβιζιόν άνοιξε τις πύλες της για να υποδεχτεί τον μετέπειτα πρωταθλητή Ευρώπης στις τάξεις της. Τεράστια τιμή για ένα αυθεντικό ταλέντο του ελληνικού ποδοσφαίρου που είδε το άστρο του να λάμπει στον ποδοσφαιρικό ουρανό, ενός εκ των κορυφαίων πρωταθλημάτων του κόσμου.
Τελικά ποιός;
Φίλες και φίλοι φτάσαμε στο κρίσιμο σημείο. Μια τελευταία επισήμανση. Η απάντηση στο ερώτημα «ποιός από τους τρεις είναι ο καλύτερος» θα ήταν εύκολη, αν η εικόνα του Κώστα Νεστορίδη – λόγω απουσίας της τηλεόρασης δεν ήταν θολή, ή αν διεκδικούσαν την «ψήφο» ένας Θεός όπως ο Μαύρος κι ένας πρωταθλητής Ευρώπης όπως ο Ντέμης που αγωνίστηκε σε υψηλότατο επίπεδο, όπως το ισπανικό πρωτάθλημα.
Πιστέψτε με δεν μπορώ να δώσω μια πειστική, μια ικανοποιητική απάντηση. Αν επιλέξω τον Κώστα Νεστορίδη θα έχω την αίσθηση ότι αδίκησα τον Θωμά και τον Ντέμη. Ή το αντίστροφο. Όλοι, και όχι μόνον αυτοί, έβαλαν ένα λιθαράκι για να κτιστεί το μεγαλείο μιας ομάδας με εκατομμύρια πιστούς οπαδούς σε όλο τον κόσμο. Θεωρώ ότι και οι τρεις έχουν θέση στην κορυφή του Ολύμπου. Όπως και στη καρδιά του κάθε ΑΕΚτζή.
Σε ό,τι με αφορά, στην εξέδρα της καρδιάς μου, υπάρχουν πολλές θέσεις που εδώ και χρόνια φιλοξενούνται μεγάλα αστέρια του παγκόσμιου ποδοσφαίρου. Χωρίς διακρίσεις, διαβαθμίσεις, αποκλεισμούς. Και στην εξέδρα μεταξύ ίσων είναι και οι τρεις. Και ο Κώστας Νεστορίδης και ο Θωμάς Μαύρος και ο φίλος μου ο Ντέμης Νικολαΐδης.