Είδα έναν άνθρωπο, που έμοιαζε θεόρατος στα μάτια ενός 14χρονου. Η πρώτη συνάντηση με τον Μίκη, στα καμαρίνια του θεάτρου Παρκ. Γράφει ο Γιώργος Κογκαλίδης

Θα ήταν τουλάχιστον αμετροέπεια να γράψω για το έργο του Μίκη Θεοδωράκη. Για κανέναν λόγο. Με την άδειά σας, να καταθέσω την πρώτη μου συνάντηση μαζί του. Πηγαίνει 42 χρόνια πίσω, όταν πιτσιρικάς (14χρονος), άκουγα τα τραγούδια του και διαμόρφωνα την πολιτική μου προσωπικότητα, μέσα (και) από αυτά.

Ήταν το 1979, μια χρονιά με πολλά σπουδαία γεγονότα. Το Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Οδυσσέα Ελύτη. Η κυκλοφορία του δίσκου «Σταυρός του Νότου», από τον αείμνηστο Θάνο Μικρούτσικο. Η ταινία «Ο ασυμβίβαστος», με τον πρίγκιπα (Παύλο Σιδηρόπουλο) να τραγουδά «Να μ’ αγαπάς» και το «Κάποτε θα ‘ρθουν». Σε καλλιτεχνικό επίπεδο υπήρχε οργασμός. Και μια συναυλία αγάπης για τον Νίκο Ξυλούρη, που πάλευε με τον καρκίνο…

Αλλά και σε αθλητικό επίπεδο, ήρθε εκείνη τη χρονιά στην Ελλάδα ο Νίκος Γκάλης. Από πού να αρχίσεις και πού να τελειώσεις. Ας τα αφήσουμε πίσω όλα αυτά. Ας πάμε στον Μίκη. Νωπές ακόμα οι δηλώσεις του «Καραμανλής ή τανκς» κι η κόντρα με το ΚΚΕ. Το κόμμα, που είχε υπηρετήσει και τότε ήταν στα… χαρακώματα.

Όσο συνεπής ήταν στο καλλιτεχνικό στερέωμα ο Θεοδωράκης, τόσο αλλοπρόσαλλες ήταν οι πολιτικές τοποθετήσεις του Μίκη. Τότε, λοιπόν, ανέβασε μια τεράστια παράσταση. Το «Ω μαμά Ελλάς» στο θέατρο Παρκ. Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Στάθης Ψάλτης, Μιχάλης Μόσιος, Χρήστος Μπίρος, Ειρήνη Κακαβούλη και άλλοι. Το σημαντικότερο; Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Αντώνης Καλογιάννης, Μαργαρίτα Ζορμπαλά και Κώστας Καράλης, ερμηνεύουν «ζωντανά» τραγούδια του Μίκη.

Του γύρισαν την πλάτη

Η επιτυχία δεδομένη, αλλά ο Θεοδωράκης ήταν δυστυχισμένος. Στους θεατές δεν υπήρχαν οι παλιοί του «σύντροφοι». Άλλοι ενοχλημένοι, άλλοι πειθάρχησαν στη γραμμή του κόμματος, να μην πάνε στην παράσταση. Το θέατρο έχει κόσμο, όχι όμως τον κόσμο που θα ήθελε ο μεγάλος μας μουσικοσυνθέτης.

Ο πατέρας μου, κομματικό στέλεχος. Ο θείος Περικλής, κολλητός του, αλλά συνάμα και συνοδοιπόρος του Μίκη, σε κάποια από τα νησιά, που… υποχρεωτικά παραθέριζαν. Ο Περικλάκιας το πήρε απόφαση. «Θα πάω να τον δω» είπε στον πατέρα μου και καβγάδιζαν για μέρες. «Το κόμμα λέει…» προσπαθούσε να τον πείσει. «Έχουμε κάνει μαζί εξορία, ας λέει το κόμμα» απάντησε. Γύρισε προς το μέρος μου. «Θέλεις να πάμε μαζί»;

Πώς να μην θέλω; Τα τραγούδια του χάραζαν την πολιτική και μουσική συνείδηση, που πάσχιζα να διαμορφώσω. Πήγαμε. Μισοάδειο (εκείνη την ημέρα) το θέατρο. Με το ζόρι ανάσανα, γιατί δεν ήθελα να χάσω στιγμή. Μετά το τέλος της παράστασης, ο θείος μου με παίρνει και πάμε στα καμαρίνια.

«Τι λάθος έκανα;»

Μαυροντυμένος ο Θεοδωράκης. Μου φάνηκε δυο φορές πιο ψηλός. Θεόρατος. Κάτι που ο Περικλάκιας ήταν κοντός, κάτι που τον Μίκη τον έβλεπα σε άλλη διάσταση, πέρα από την ανθρώπινη, μου φάνηκε σαν γίγαντας. Τα μάτια τού Μίκη έλαμψαν, μόλις είδε τον σύντροφό του από την εξορία…

Για λίγο δεν μίλησε κανείς. Μου έμοιαζε σαν να δάκρυσε ο Θεοδωράκης, αλλά μπορεί να κάνω και λάθος. Λίγο μετά ακούω τη φωνή τού Μίκη… «Με έχουν εγκαταλείψει όλοι. Τι λάθος έκανα;» του λέει κι ο Περικλής απαντά: «Σκατά τα έκανες Μίκη».

Πολιτικά τα έμπλεξε ξανά και ξανά. Είχε τη δική του προσέγγιση, με πολλές αστοχίες, ενίοτε και παλινωδίες. Μουσικά ήταν ίσως το μεγαλύτερο κεφάλαιο της χώρας. Σε κάθε περίπτωση, αυτός που έφερε τους ποιητές στα σπίτια μας. Αυτός που χάραξε τον μουσικό χάρτη της Ελλάδας.

Αν υπάρχει κάτι πέρα από τη δική μας διάσταση, αυτή που αντιλαμβανόμαστε, ίσως ο Περικλάκιας να συναντήσει ξανά τον Μίκη. Να τραγουδήσουν όπως έκαναν τα δύσκολα βράδια της εξορίας. Κι αν δεν χτυπάνε το βράδυ στην ταράτσα τον Ανδρέα (Λεντάκη, τον οποίο είχα καθηγητή στη σχολή δημοσιογραφίας), σε μας μένει το χρέος να μάθουμε τα παιδιά μας και τα τραγούδια και τι σήμαιναν. Γιατί λαός που ξεχνά την ιστορία του, είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει… Ο Μίκης από σήμερα πέρασε στην ιστορία…