Συμπληρώνονται φέτος 109 χρόνια από τότε που ο Τιτανικός, στο παρθενικό του μάλιστα ταξίδι, συνάντησε την μοίρα του και βυθίστηκε στα βάθη του Ατλαντικού. Τι και αν πριν από αυτόν, όσο δε πολύ περισσότερο μετά από το ναυάγιο του, υπήρξαν το ίδιο μεγάλες, αν όχι και μεγαλύτερες τραγωδίες, στις θαλάσσιες και όχι μόνο συγκοινωνίες, το όνομα του ήταν αυτό που ” συνδέθηκε” όσο τίποτα άλλο με την έννοια της κάθε τραγωδίας που κόστιζε την ζωή σε ανθρώπους και δημιουργούσε κάθε είδους καταστροφή. Μοιάζει λίγο οξύμωρο, με βάση τα όσο έχουν συμβεί στην ανθρώπινη ιστορία από τις 15 Απριλίου του 1912 όταν και το κατασκευαστικό θαύμα της ναυπηγικής συγκρούστηκε με ένα παγόβουνο, να θυμούνται όλοι το ναυάγιο του και να το μνημονεύουν κρατώντας ζωντανή όχι μόνο τη μνήμη όσων χάθηκαν, αλλά και τις αμέτρητες θεωρίες συνωμοσίας που συνοδεύουν την ιστορία.
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Ο Τιτανικός, πιο σωστά το πλοίο RMS Titanic όπως ήταν το επίσημο όνομα του, ήταν ένα μοναδικό για την εποχή του σκαρί. Βρεταννικό υπερωκεάνιο που ανήκε στην εταιρία White Star Line και κατασκευάστηκε στα ονομαστά ναυπηγεία Harland και Wolf του Μπέλφαστ. Ναυπηγός του ο Τόμας Άντριους που δυστυχώς είχε την ίδια τύχη με το ” παιδί” του τον Τιτανικό. Χάθηκε μια για πάντα στα παγωμένα νερά του Βόρειου Ατλαντικού την νύχτα της 15ης Απριλίου του 1912. Επρόκειτο για ένα πραγματικό θαύμα της ναυπηγικής στο καιρό του. Λανσαρίστηκε, λόγω της ιδιαίτερης κατασκευής του, ως το αβύθιστο πλοίο. Τεράστιο σε μέγεθος, απαράμιλλο σε χλιδή και παροχές απείχε παρασάγγας από τον ανταγωνισμό της εποχής. Τα 270 μέτρα μήκος, τα 28 μέτρα πλάτος και τα δέκα καταστρώματα του, οκτώ εκ των οποίων προορίζονταν για χρήση από τους επιβάτες, το ένα για τις λέμβους και το άλλο για τους αξιωματικούς του πλοίου, δημιουργούσαν την αίσθηση ενός κινούμενου γίγαντα στο νερό. Ο Τιτανικός είχε άλλα δύο ” αδελφάκια” που φτιάχτηκαν την ίδια εποχή και ονομάστηκαν ως σειρά Olympic. Η μοίρα δεν στάθηκε καλή ούτε σε αυτά. Το πρώτο με την ονομασία RMS Olympic συγκρούστηκε με πολεμικό πλοίο σε κάποιο ταξίδι του κοστίζοντας στην White Star Line αρκετά χρήματα ως ασφαλιστική αποζημίωση. Καθελκύστηκε το 1911 και έμεινε σε υπηρεσία μέχρι και το 1935 μην δίνοντας ουσιαστικά στην εταιρία αυτά που περίμενε. Το άλλο με την ονομασία RMS Britannic δεν λειτούργησε ποτέ του ως επιβατικό υπερωκεάνιο, αλλά μετατράπηκε σε πλωτό νοσοκομείο για τις ανάγκες του Α! Παγκοσμίου Πολέμου. Καθελκύστηκε δύο χρόνια μετά το ναυάγιο του διάσημου αδελφού του και βυθίστηκε στην Ελλάδα, στο στενό της Κέας, το 1916 πηγαίνοντας σε αποστολή στο νοσοκομείο της Λήμνου συνεπεία των ζημιών που προκάλεσε τορπίλη εκτοξευμένη από γερμανικό υποβρύχιο.
Ας γυρίσουμε όμως στον Τιτανικό. Πολλές οι συμπτώσεις, πολλά τα σκοτεινά σημεία ακόμα περισσότερες οι θεωρίες συνωμοσίας που αναπτύχθηκαν από την πρώτη στιγμή που έγινε γνωστό το ναυάγιο. Αρκετοί θυμήθηκαν γεγονότα που συνέβησαν λίγο πριν ή κατά την διάρκεια του παρθενικού του ταξιδιού. Από το σπάσιμο των κάβων του αγκυροβολημένου πλοίου SS City of New York κατά τη διάρκεια του απόπλου του Τιτανικού που είχε ως αποτέλεσμα την παραλίγο σύγκρουση των δύο τους και την προσωρινή αναβολή του ταξιδιού μέχρι τις απίστευτες θεωρίες, όπως η κατάρα της μούμιας ή ότι το πλοίο που βυθίστηκε δεν ήταν ο Τιτανικός
αλλά κάποιο άλλο στα πλαίσια μιας πιθανής ασφαλιστικής απάτης. Η αλήθεια είναι πως το RMS Titanic πλήρωσε την απίστευτη αλαζονεία που επέδειξαν τα στελέχη της White Star Line, προεξέχοντος του Μπρους Ίσμευ που ο θρύλος τον θέλει να διατάζει πάση δυνάμει στον πλοίαρχο Σμιθ το βράδυ της σύγκρουσης, την έλλειψη σωστικών μέσων για το σύνολο των επιβατών και τα προβλήματα που προέκυπταν στις επικοινωνίας εκείνη την εποχή. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως η βύθιση του Τιτανικού άλλαξε πολλά πράγματα σε ότι έχει να κάνει με την ασφάλεια στην θάλασσα. Συγκεκριμένα αποτέλεσε την αφορμή για την υπογραφή της Σύμβασης Ασφάλειας για την Ζώη στη Θάλασσα, γεγονός που οδήγησε στην μετασκευή πολλών πλοίων έτσι ώστε να διαθέτουν περισσότερες σωσίβιες λέμβους.
Ο Τιτανικός ξεκίνησε για το παρθενικό του ταξίδι την Τετάρτη 10 Απριλίου του 1912 από το Σαουθάμπτον έχοντας αρχικά 922 επιβάτες. Στο Χερβούργο της Γαλλίας επιβιβάστηκαν ακόμα 274 επιβάτες ενώ αποβιβάστηκαν μόλις 24. Τελευταία στάση του στο Κουινστάουν της Ιρλανδίας πριν βγει στην ανοικτή θάλασσα και στον Ατλαντικό Ωκεανό. Τόσο στο λιμάνι της Γαλλίας όσο και σε αυτό της Ιρλανδίας οι επιβάτες, λόγω του ότι ήταν μικρές οι αποβάθρες, μεταφέρθηκαν από και προς το πλοίο με άλλα μικρότερα πλοία. Ο Τιτανικός αναχώρησε στη 1.30 το μεσημέρι της 11ης Απριλίου για να συναντήσει την μοίρα του στις 11.40 το βράδυ της 14ης Απριλίου. Η σύγκρουση με το παγόβουνο ήταν σφοδρή και οδήγησε το τεράστιο σκαρί στο βάθος της παγωμένης θάλασσας στις 2.20 τα ξημερώματα της 15ης Απριλίου. Πάνω στο πλοίο υπήρχαν 2228 επιβάτες και πλήρωμα. Σώθηκαν μόνο 705 με τους υπόλοιπους 1523 να πνίγονται στον Ατλαντικό και αρκετοί από αυτούς να χάνονται για πάντα μαζί του. Συγκεκριμένα σώθηκαν 491 επιβάτες και 214 άτομα από το πλήρωμα. Οι έρευνες συνεχίστηκαν για αρκετό καιρό και έβρισκαν πτώματα από το ναυάγιο μέχρι και τα τέλη του επόμενου μήνα. Μέσα στους επιβάτες υπήρχαν και τέσσερις Έλληνες. Όλοι χάθηκαν την μοιραία νύχτα στην προσπάθεια τους να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη στη Νέα Γη. Οι τέσσερις συμπατριώτες μας προέρχονταν από το ίδιο χωριό, τον Άγιο Σώστη της Μεσσηνίας, ταξίδευαν μαζί και είχαν ηλικίες από 18 έως 35 ετών. Η ιστορία τους θέλει να αλλάζουν στο Χερβούργο τα εισιτήρια τους, ήταν να ταξιδέψουν με άλλο πλοίο, για να πάνε όλοι μαζί παρέα με τον Τιτανικό με σκοπό να φθάσουν γρηγορότερα στον προορισμό τους. Για να τιμήσουμε την μνήμη τους τα ονόματα τους ήταν Παναγιώτης Λυμπερόπουλος, Βασίλης Καταβέλης και τα αδέλφια Απόστολος και Δημήτρης Χρονόπουλος. Δυστυχώς τα δύο αδέλφια δεν ευρέθησαν ποτέ, ενώ οι δύο πρώτοι βρέθηκαν οι σωροί τους και τα προσωπικά τους αντικείμενα επεστράφησαν στους οικείους τους. Οι περιπτώσεις των τεσσάρων Ελλήνων είναι ενδεικτικές και του τι έγινε την νύχτα του ναυαγίου και πως ήταν προδιαγεγραμμένη η μοίρα όλων ανάλογα με την θέση τους στο πλοίο. Τα αδέλφια Χρονόπουλου ως επιβάτες της τρίτης θέσης δεν μπόρεσαν να παλέψουν πιθανότατα ούτε για την ζωή τους. Ο Λυμπερόπουλος επιβιβάστηκε σε σωστική λέμβο, αλλά δυστυχώς όταν αυτή ανακαλύφθηκε οι επιβαίνοντες είχαν πεθάνει από ασιτία. Ο Καταβέλης εντοπίστηκε από τα σωστικά μέσα. Στην ιδιαίτερη πατρίδα τους υπάρχει μνημείο που ανεγέρθη προς τιμής τους το 2001.
Το ναυάγιο άργησε πολύ να εντοπιστεί. Πολλές αποστολές δημιουργήθηκαν για να βρεθεί, αλλά έπρεπε να φθάσουμε το 1985, δηλαδή 73 χρόνια μετά, για να το βρει ο Ρόμπερτ Μπάλαρντ την 1η Σεπτεμβρίου εκείνου του έτους. Βρέθηκε σε δύο μέρη στον πυθμένα της θάλασσας σε βάθος 3784 μέτρων σε απόσταση 600 μέτρων το ένα από το άλλο. Από την στιγμή της ανακάλυψης του έως σήμερα παραμένει στο βυθό με διαρκείς αποστολές να επιχειρούν να ανασύρουν αντικείμενα είτε προσωπικά των επιβατών και του πληρώματος, είτε αντικείμενα του πλοίου. Το οξειδωμένο κουφάρι έχει παραδοθεί στο φυσικό περιβάλλον με αποτέλεσμα οι επιστήμονες να λένε πως θα καταρρεύσει το πολύ σε τριάντα χρόνια από τώρα. Αποτελεί όμως και ένα μοναδικό οικοσύστημα. Έχουν βρεθεί και καταγραφεί πάνω από 28 διαφορετικά είδη ζώων, όπως γαρίδες, καβούρια και θαλάσσιες ανεμώνες, τα οποία και συμβιώνουν αρμονικά. Στην συμβιωτική αυτή αποικία έχει ανακαλυφθεί και ένα βακτήριο μοναδικό, το οποίο ονομάστηκε ” Αλομονάδα του Τιτανικού”. Τα βακτήρια είναι υπεύθυνα για την οξείδωση του κουφαριού του πλοίου, αλλά και απαραίτητα για την ζωή του εν λόγω οικοσυστήματος μέσω της ενέργειας που παράγουν.
Το γιατί συνέβη ότι συνέβη το βράδυ της 14ης Απριλίου του 1912 και οδήγησε στην τραγωδία με την βύθιση του Τιτανικού τα ξημερώματα της 15ης προσπάθησαν να εξηγήσουν ειδικοί και μη. Ανέλυσαν επιστημονικά δεδομένα, άκουσαν αφηγήσεις επιζώντων, συνέλεξαν στοιχεία και ανέπτυξαν πλείστες θεωρίες. Η αλήθεια είναι πως η αργοπορημένη ανακάλυψη του κουφαριού δεν βοήθησε στο να βρεθεί η εξήγηση γρήγορα, είναι όμως σίγουρο πως συνέτεινε στην δημιουργία του τεράστιου μύθου γύρω από τα πραγματικά γεγονότα του παρθενικού ταξιδιού του Τιτανικού. Σημαντικό ρόλο στο μύθο αυτό έπαιξε και η έβδομη Τέχνη. Πέρα από τα βιβλία, τους πίνακες και τα διάφορα δημοσιεύματα, ο κινηματογράφος και η τηλεόραση αργότερα ασχολήθηκαν πολύ με το θέμα. Πολλές ταινίες, ακόμα και τηλεοπτικές σειρές, άντλησαν την θεματολογία τους από την ιστορία του τιτάνα των θαλασσών. Η πιο σημαντική ταινία, που απέσπασε και απίστευτο αριθμό διακρίσεων ήταν ο ” Τιτανικός” του Τζέιμς Κάμερον. Το φιλμ κατέκτησε 11 Όσκαρ, σε 14 υποψηφιότητες, ισοφαρίζοντας ένα στοιχειωμένο ρεκόρ από το 1959 και την ταινία ” Μπεν Χουρ” και τέσσερις Χρυσές Σφαίρες. Η επιτυχία της ήταν πραγματικά τεράστια σε εισπρακτικό επίπεδο μένοντας στην κορυφή των εσόδων για κοντά μια δωδεκαετία. Για να πέσει από κει χρειάστηκε πάλι ο Κάμερον να κάνει ταινία, το Avatar συγκεκριμένα, το οποίο και κατάφερε το 2010 να σπάσει τα ρεκόρ. Το πόσο μεγάλο ήταν το εγχείρημα φαίνεται από το γεγονός ότι και ο ίδιος ο σκηνοθέτης φοβόταν, όπως είπε, ότι το στούντιο θα έχανε τα περίπου 200 εκατομμύρια δολάρια που χρειάστηκε για να γυριστεί το έργο. Προσθέστε σε αυτό και την αντίληψη του ίδιου του στούντιο που ανέβαλε την προβολή της ταινίας στις 12 Δεκεμβρίου του 1997 για να μην πέσει πάνω στο Scream 2 και καταποντιστεί. Τελικά βγήκε στις αίθουσες στις 19 του μήνα μετά από απόφαση της παραγωγής και αφού πρώτα είχε γίνει η επίσημη πρεμιέρα της στις 14. Με το καλημέρα έγινε τεράστια επιτυχία για να κλείσει την παρουσία της με εισπράξεις πάνω από 1.8 δις δολάρια παγκοσμίως. Για να καταλάβει κανείς πόσο αγαπήθηκε από το κοινό, φανταστείτε ότι στην επανακυκλοφορία της το 2012, στα 100 χρόνια από το ναυάγιο δηλαδή, ο ” Τιτανικός” έκανε άλλα 343,6 εκατομμύρια δολάρια εισπράξεις, ποσό που δεν κάνουν σούπερ επιτυχίες όχι στην επαναπροβολή τους, αλλά ούτε καν στο πρώτο τους άνοιγμα στο κοινό. Στην χώρα μας έκανε πάνω από 2 εκατομμύρια εισιτήρια, νούμερο ασύλληπτο για τα δικά μας μεγέθη.
Η ταινία δεν ήταν καθόλου εύκολο να γυριστεί. Πολλοί μιλούν για απάνθρωπες συνθήκες, ορισμένων μάλιστα κινδύνεψε και η υγεία τους από την παραμονή στο νερό. Ηθοποιοί έπαθαν μόλυνση στα νεφρά, γρίπη, η Γουίνσλετ έσπασε ένα κόκκαλο στον αγκώνα και φοβόταν ότι θα πνιγεί στην τεράστια δεξαμενή γεμάτη με 17.000.000 γαλόνια νερού που βρισκόταν το ομοίωμα του πλοίου μέχρι που ένα εξοργισμένο μέλος του συνεργείου έριξε παραισθησιογόνο ουσία στην σούπα που κατανάλωσαν τεχνικοί και ο Κάμερον στέλνοντας 50 από αυτούς στο νοσοκομείο. Το στούντιο άρχισε να γκρινιάζει για την διάρκεια τόσο των γυρισμάτων όσο και του φιλμ καθώς και για το υψηλό κόστος, όμως η επιμονή του σκηνοθέτη, αλλά και η πρόθεση του να παραιτηθεί των κερδών του από την ταινία έκαμψε τις αντιδράσεις τους. Φυσικά δεν δέχθηκαν την παραίτηση του Κάμερον, αφού και οι ίδιοι δεν θεωρούσαν ότι βρίσκονταν μπροστά σε μια τόσο τρομακτικά εμπορική επιτυχία.
Πολλές οι εκθέσεις και οι χώροι που εκτίθενται σε μόνιμη βάση αντικείμενα του Τιτανικού. Ξεχωρίζει σαφέστατα το μεγαλύτερο μουσείο στο Μπράνσον του Μιζούρι, το οποίο και εγκαινιάστηκε το 2006. Εξωτερικά μοιάζει με το πλοίο, ενώ στα δεξιά του δεσπόζει το μοιραίο” παγόβουνο” που μπορείς να αγγίξεις και να αισθανθείς την θερμοκρασία του κρύου νερού εκείνης της νύχτας. Μέσα υπάρχει ένα πιστό αντίγραφο της Μεγάλης Σκάλας, που κόστισε πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια και ένα κομμάτι του καταστρώματος σε κλίση. Επίσης μπορείς να ” στείλεις” το S.O.S της μοιραίας βραδιάς και να ” ρίξεις” κάρβουνο στους λέβητες. Συνολικά διαθέτει πάνω από 5.500 κομμάτια στην συλλογή του. Υπάρχουν σημαντικοί εκθεσιακοί χώροι τόσο στο Λας Βέγκας των Η.Π.Α και συγκεκριμένα στο ξενοδοχείο Luxor όσο και στο Μπέλφαστ της Ιρλανδίας, εκεί όπου και κατασκευάστηκε το βρεταννικό υπερωκεάνιο.
Για το τέλος άφησα την πιο σύγχρονη εκδοχή για το πως συναντήθηκαν οι δρόμοι του Τιτανικού και του παγόβουνου στον Ατλαντικό Ωκεανό. Την χρονιά εκείνη, το 1912, τον Ιανουάριο συνέβη κάτι μοναδικό ως σεληνιακό φαινόμενο. Η Σελήνη βρέθηκε στο κοντινότερο σημείο της απόστασης με την Γη τα τελευταία 1400 χρόνια. Το φαινόμενο αυτό είχε ως αποτέλεσμα να υπάρξει μια τεράστια παλίρροια, η οποία, τρεις μήνες μετά, οδήγησε πολλά παγόβουνα στο να εκτοπιστούν από τα ρηχά νερά της Γροιλανδίας και να βρεθούν, κινούμενα στη θάλασσα, στην ρότα των πλοίων και κατά συνέπεια και σε αυτή του Τιτανικού. Τα συμπεράσματα δικά σας…..